- κλαστικά πετρώματα
- Ομάδα πετρωμάτων η οποία περιλαμβάνει τα ιζηματογενή πετρώματα που προέρχονται από συσσώρευση θραυσμάτων άλλων πετρωμάτων, τα οποία προϋπήρχαν και έχουν μεταφερθεί από άλλη περιοχή, μακριά από τον τόπο όπου έγινε η απόθεσή τους και η ιζηματογένεση. Σπανιότερα είναι τα ιζήματα που δημιουργούνται επί τόπου και προέρχονται από τη μηχανική ή τη χημική αποσάθρωση των προϋπαρχόντων πετρωμάτων (όπως ο μυλονίτης, τα πλευρικά κορήματα κ.ά.). Τα θραύσματα των πετρωμάτων μπορεί να είναι ασύνδετα, όπως στην περίπτωση των άμμων, των χαλίκων κλπ. ή συγκολλημένα σύμφωνα με τον μηχανισμό της διαγένεσης, που ακολουθεί την απόθεση των ιζημάτων, όπως στην περίπτωση των ψαμμιτών, των κροκαλοπαγών και των λατυποπαγών. Τα θραύσματα μπορεί να αποτελούνται από ένα είδος πετρώματος (μονογενή κ.π.) ή από διάφορα (πολυγενή κ.π.).
Τα κλαστικά ιζήματα ταξινομούνται ανάλογα με το μέγεθος των κόκκων και την ορυκτολογική τους σύσταση, αλλά η ταξινόμηση αυτή διαφέρει από σχολή σε σχολή. Μία από αυτές τα διακρίνει με βάση το μέγεθος των κόκκων σε πηλιτικά πετρώματα, με λεπτομερέστατα συστατικά, διαμέτρου κάτω του 1/16 του χιλιοστού. Σε αυτά ανήκουν οι ψαμμίτες και οι λεπτομερείς άμμοι, που αποτελούνται κυρίως από κόκκους χαλαζία, και τα αργιλικά πετρώματα, που αποτελούνται από διάφορα ορυκτά του αργιλίου, αναμεμειγμένα, καμιά φορά, με μικροσκοπικά κομμάτια από διάφορα πετρώματα. Τα συστατικά των πηλιτικών πετρωμάτων είναι τόσο μικρά ώστε η εξέτασή τους απαιτεί τη χρήση ηλεκτρονικού μικροσκοπίου. Επίσης, διακρίνονται σε ψαμμιτικά πετρώματα, με μέσους κόκκους, διαμέτρου από 1/16 έως 2 χιλιοστά. Σε αυτά ανήκουν οι άμμοι και οι σχετικά χονδρόκοκκοι ψαμμίτες, με ποικίλη ορυκτολογική σύνθεση. Υπερισχύουν όμως τα ορυκτά που είναι πιο ανθεκτικά στη φθορά και στην αποσάθρωση, όπως ο χαλαζίας, οι άστριοι και οι γρανάτες. Τέλος, υπάρχουν τα ψηφιδιτικά πετρώματα, χονδρόκοκκα, με συστατικά διαστάσεων πάνω από 2 χιλιοστά. Εδώ ανήκουν οι ψηφίδες και τα ψηφιδοπαγή, οι κροκάλες και τα κροκαλοπαγή και οι λατύπες και τα λατυποπαγή, δηλαδή τα χαλαρά και τα αντίστοιχά τους συγκολλημένα πετρώματα. Τα κροκαλοπαγή παρουσιάζουν συστατικά (δηλαδή θραύσματα πετρωμάτων) αποστρογγυλεμένα κατά το μεγαλύτερο ποσοστό (90%), λόγω της μεταφοράς τους, ενώ τα λατυποπαγή αποτελούνται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό (90%) από γωνιώδη τεμάχια πετρωμάτων, γεγονός που δείχνει ότι δεν έχουν φθαρεί, επειδή δεν μεταφέρθηκαν από πολύ μακριά.
Οι διαστάσεις των συστατικών στους δύο τελευταίους τύπους κ.π. καθορίζονται στα ασύνδετα πετρώματα με διαδοχικά κόσκινα διαφορετικών οπών και στα συγκολλημένα με ανάλυση στο μικροσκόπιο.
Από τη μελέτη της ορυκτολογικής σύστασης και υφής ενός παλαιού κλαστικού ιζήματος, όπως και των ενδεχόμενων απολιθωμάτων που συνυπάρχουν σε αυτό, σε συσχετισμό προς τον τρόπο σχηματισμού ενός παρόμοιου σύγχρονου ιζηματογενούς πετρώματος –αρχή του ακτουαλισμού–, είναι δυνατόν να συναχθούν οικολογικά συμπεράσματα, δηλαδή σχετικά με τις συνθήκες του περιβάλλοντος κάτω από τις οποίες σχηματίστηκε το παλαιό αυτό πέτρωμα· πετρογραφικά, δηλαδή συμπεράσματα σχετικά με την ταυτότητα του προηγούμενου συστήματος πετρωμάτων, από το οποίο προήλθαν τα θραύσματα που συμμετείχαν στον σχηματισμό του· συμπεράσματα που αφορούν τους εξωγενείς παράγοντες διάβρωσης και μεταφοράς των παλαιών αυτών πετρωμάτων κ.ά.
Πολλά από τα συνεκτικά κ.π. (κροκαλοπαγή, λατυποπαγή κλπ.) μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δομικό υλικό, ενώ άλλα λειαίνονται και χρησιμεύουν ως υλικό διακόσμησης. Από τα ασύνδετα πετρώματα, αρκετά αξιοποιούνται επίσης στη βιομηχανία δομικών υλικών.
Xαλαζιακός ψαμμίτης με χαλκηδόνιο ως συνδετικό υλικό (τομή του πετρώματος σε πολωτικό μικροσκόπιο).
Aδρομερή χαλίκια, χαλαρά συγκολλημένα.
Dictionary of Greek. 2013.